Trong những năm làm việc tại China Telecom, tôi đã chứng kiến tận mắt cách mà sự ma sát trong thanh toán có thể kìm hãm sự phát triển kinh doanh. Một hóa đơn bị chậm thanh toán đơn giản có thể khiến nhà thầu phải đợi hàng tháng mới nhận được tiền, trong khi chúng tôi lại ngồi trên đống vốn không được sử dụng. Cả hai bên đều phải chịu thiệt bởi một hệ thống xem thời gian là vô giá trị khi tiền bạc liên quan.
Ngày nay, Payment Finance (PayFi) hứa hẹn sẽ giải quyết sự kém hiệu quả trị giá hàng nghìn tỷ đô la này bằng cách đưa giá trị thời gian của tiền tệ lên blockchain. Trong khi báo chí tập trung vào meme coin và khối lượng giao dịch, PayFi âm thầm giải quyết một trong những vấn đề lâu đời nhất của chủ nghĩa tư bản: khoảng cách giữa thời điểm tạo ra giá trị và thời điểm có thể tiếp cận giá trị đó.
Tìm hiểu về PayFi
PayFi là sự kết hợp giữa dịch vụ thanh toán và các chức năng tài chính như cho vay và tín dụng. Khác với các hình thức thanh toán bằng crypto truyền thống chỉ đơn thuần là chuyển giá trị nhanh hơn, PayFi giải phóng dòng tiền bị khóa trong các khoản thanh toán trong tương lai. Một freelancer có thể vay trước dựa trên hóa đơn sắp đến hạn, nhận tiền ngay thay vì đợi hơn 30 ngày để được thanh toán. Điều này biến các khoản phải thu thành tài sản có tính thanh khoản.
Điểm khác biệt với các giao thức DeFi truyền thống là rất quan trọng. Hầu hết các giao thức DeFi yêu cầu thế chấp vượt mức bằng tài sản crypto và hoạt động hoàn toàn trên chuỗi. PayFi kết nối dòng tiền thực tế ngoài đời với hiệu suất của blockchain, cho phép các khoản vay ít thế chấp hơn, dựa trên các khoản phải thu ngoài chuỗi có thể xác minh được.
Cơ hội trị giá 124 nghìn tỷ USD
Quy mô cơ hội trở nên rõ ràng khi chúng ta nhìn vào dòng tiền thanh toán toàn cầu. Tổng giá trị thanh toán bằng thẻ truyền thống đạt 42,7 nghìn tỷ USD vào năm 2022 và được dự đoán sẽ tăng lên 63,5 nghìn tỷ USD vào năm 2028. Chỉ riêng thanh toán B2B toàn cầu đã đạt 89 nghìn tỷ USD trong năm 2023 và dự kiến sẽ đạt 124 nghìn tỷ USD vào năm 2028.
Trong thị trường khổng lồ này, tồn tại vô số sự kém hiệu quả. Tổng kiều hối toàn cầu năm 2022 đạt 831 tỷ USD với phí chuyển trung bình 6-7% và khoảng 4 nghìn tỷ USD bị khóa trong thanh khoản dự phòng. Những con số này đại diện cho các doanh nghiệp và cá nhân đang mất giá trị thực vì sự ma sát trong thanh toán.
Thanh toán kỹ thuật số đạt 9,5 nghìn tỷ USD trên toàn cầu vào năm 2023 và dự kiến sẽ vượt 14 nghìn tỷ USD vào năm 2027. Trong khi đó, khối lượng thanh toán trong DeFi và Web3 vẫn dưới 100 tỷ USD. Nếu PayFi chỉ chiếm 10% thị trường thanh toán kỹ thuật số toàn cầu vào năm 2030, nó sẽ tạo ra một thị trường trị giá 1,8 nghìn tỷ USD – gấp 20 lần quy mô của lĩnh vực DeFi hiện nay.
Stablecoin là lớp hạ tầng nền tảng
Nền tảng cho sự phát triển của PayFi chính là sự phổ biến của stablecoin. Khối lượng giao dịch stablecoin hàng tháng đã tăng từ 1 nghìn tỷ USD lên 2,6 nghìn tỷ USD trong năm 2024, trong khi vốn hóa thị trường tăng từ 130 tỷ USD lên 204 tỷ USD. Cơ sở hạ tầng này cung cấp khả năng thanh toán tức thì và tiền tệ có thể lập trình – những yếu tố cốt lõi giúp PayFi khả thi.
Hãy xem xét chương trình thử nghiệm của Visa sử dụng USDC trên Solana để thanh toán cho thương nhân. Các mạng thanh toán truyền thống giờ đây đã nhận ra rằng cơ sở hạ tầng blockchain có thể giảm thời gian thanh toán từ vài ngày xuống vài giây mà vẫn đảm bảo tuân thủ quy định pháp lý.
Các dự án dẫn đầu có sức hút thực tế
Hệ sinh thái PayFi đã vượt ra khỏi tiềm năng lý thuyết và chứng minh được mức độ áp dụng đo lường được:
Huma Finance đã trở thành đơn vị dẫn đầu trong lĩnh vực này, xử lý hơn 4,3 tỷ USD trong các khoản tài trợ hóa đơn và tiền lương trên chuỗi. Với hơn 100 triệu USD thanh khoản đang hoạt động và 136 triệu USD được giải ngân mỗi tháng, việc Huma mở rộng sang Solana và được niêm yết trên các sàn tập trung cho thấy sự công nhận từ các tổ chức tài chính. Ấn tượng hơn cả là họ chưa từng có một khoản vỡ nợ nào dù xử lý khối lượng hàng tỷ USD.
Mountain Protocol đã phát hành USDM – một stablecoin có lợi suất được bảo chứng bằng trái phiếu kho bạc Mỹ, hiện có nguồn cung 39 triệu USD và hơn 12.000 người nắm giữ, xử lý khối lượng giao dịch hàng tháng từ 50–60 triệu USD. Việc Anchorage Digital mua lại Mountain Protocol vào năm 2025 cho thấy tài chính truyền thống xem PayFi là cơ sở hạ tầng chiến lược.
Hệ sinh thái Solana đã trở thành bãi thử nghiệm của PayFi. Solana Pay hỗ trợ thanh toán cho thương nhân với phí cực thấp và tích hợp Shopify, trong khi Isle Finance tập trung vào tài trợ chuỗi cung ứng B2B. Sự tích hợp của Huma vào Jupiter phục vụ hơn 400.000 người dùng hoạt động hàng tháng, cho thấy PayFi có thể đạt đến quy mô lớn thực sự.
Lợi thế của CEX: JuPay như một hình mẫu
Sàn giao dịch tập trung (CEX) đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy PayFi bằng cách làm cầu nối giữa tài chính truyền thống và đổi mới blockchain. Tại JuCoin, tính năng JuPay của chúng tôi thể hiện rõ điều này khi cho phép chuyển đổi từ crypto sang CNY qua Alipay chỉ trong vài phút.
CEX cung cấp hạ tầng thiết yếu mà các giao thức PayFi độc lập khó có thể sánh kịp:
Tuân thủ pháp lý: Các khung KYC/AML và sự giám sát pháp lý tạo nền tảng tin cậy cần thiết để doanh nghiệp và tổ chức có thể áp dụng.
Trải nghiệm người dùng: CEX có thể đơn giản hóa sự phức tạp của blockchain đồng thời cung cấp bảo mật lưu ký, giúp đảm bảo tài sản cho người dùng – điều đặc biệt quan trọng với doanh nghiệp không quen quản lý khóa riêng.
Cầu nối fiat: Khả năng chuyển đổi dễ dàng giữa fiat và crypto giúp doanh nghiệp truyền thống dễ dàng tiếp cận hệ sinh thái PayFi.
Tích hợp sản phẩm: CEX có thể gộp các dịch vụ như thanh toán, cho vay và phần thưởng vào cùng một giao diện, giúp người dùng phổ thông tiếp cận dễ dàng hơn thông qua trải nghiệm quen thuộc.
Phí chuyển đổi cạnh tranh và khả năng thanh toán gần như tức thì của JuPay phục vụ hơn 300 triệu người dùng crypto toàn cầu đang tìm kiếm giải pháp thanh toán liền mạch. Điều này định vị các sàn giao dịch như những ngân hàng thanh toán Web3, cung cấp dịch vụ trọn gói với trải nghiệm người dùng cấp Web2.
Vượt qua rào cản triển khai
Dù đầy hứa hẹn, PayFi vẫn đối mặt với nhiều rào cản lớn trong việc áp dụng:
Sự không rõ ràng về pháp lý: Các quy định chưa rõ ràng liên quan đến thanh toán xuyên biên giới, tình trạng pháp lý của stablecoin và hoạt động cho vay khiến các dự án gặp rủi ro tuân thủ. Những dự án thành công thường tập trung vào các thị trường thân thiện với pháp lý và giới hạn dịch vụ cho người dùng đã KYC.
Trải nghiệm người dùng phức tạp: Ví, khóa riêng, chuyển mạng… là những yếu tố khiến người dùng phổ thông e ngại. Giải pháp là ví tích hợp, tích hợp với nền tảng Web2 (Shopify, Alipay), và thiết kế ưu tiên di động trên các mạng nhanh và rẻ như Solana.
Quản lý rủi ro và lòng tin: Tài sản thế chấp ngoài đời thực cần hệ thống xác minh rõ ràng, trong khi các smart contract cần minh bạch và được bảo vệ bởi quỹ bảo hiểm. Huma đạt được tỷ lệ vỡ nợ bằng 0 trên hơn 3 tỷ USD giao dịch là minh chứng rằng quản lý rủi ro đúng đắn có thể khiến PayFi trở thành hiện thực.
Gây dựng thanh khoản: PayFi cần cả người cho vay và người đi vay. Incentive ban đầu có thể giúp đỡ, nhưng tăng trưởng bền vững phải đến từ việc giải quyết các vấn đề thực tế của doanh nghiệp.
Hàm ý chiến lược cho JuCoin
PayFi giải quyết vấn đề dòng tiền – một vấn đề phổ biến ảnh hưởng đến tất cả mọi người từ nhà sáng tạo cá nhân đến tập đoàn đa quốc gia.
Tại JuCoin, chúng tôi coi PayFi là hạ tầng cho hệ sinh thái dịch vụ mà chúng tôi đang xây dựng. Nền tảng toàn diện của chúng tôi trải dài từ sàn giao dịch, JuChain blockchain, JuChat mạng xã hội, cho đến JuOne phần cứng – tất cả đều tạo điểm tích hợp tự nhiên cho các giải pháp PayFi.
Hãy tưởng tượng: Một creator dùng JuChat có thể nhận tài trợ trước dựa trên tương tác với fan trong tương lai; một nhà phát triển game trên JuChain có thể vay vốn phát triển dựa vào doanh thu dự đoán từ người chơi; một người dùng JuOne có thể nhận hạn mức tín dụng dựa trên lịch sử giao dịch on-chain đã xác minh.
Đây là những phần mở rộng hợp lý từ hạ tầng mà chúng tôi đã và đang xây dựng.
Sự hội tụ đang đến
Xu hướng quan trọng nhất mà tôi quan sát được chính là sự hội tụ giữa PayFi và tài chính truyền thống. Khi các ngân hàng và fintech tích hợp cơ sở hạ tầng PayFi phía sau, ranh giới giữa “thanh toán bằng crypto” và “thanh toán” sẽ dần biến mất. PayFi có thể không còn được gọi là một danh mục riêng, mà sẽ được tích hợp âm thầm trong toàn bộ hệ thống tài chính.
Điều này giống với cách mà internet đã thay đổi thương mại – chúng ta ngừng gọi là “thương mại điện tử” khi mua sắm trực tuyến trở thành “mua sắm” đơn thuần. Sự thành công cuối cùng của PayFi sẽ được đo bằng… sự vô hình của nó.
Tiền tệ có thể lập trình cho phép mô hình hoàn toàn mới: thanh toán dạng dòng chảy liên tục, đăng ký theo mức tiêu dùng, thanh toán xuyên biên giới tức thì. Những khả năng này có thể định hình lại mọi thứ từ bảng lương đến tài trợ thương mại – tạo ra giá trị thông qua hiệu quả thay vì đầu cơ.
Cuộc cách mạng về giá trị thời gian
PayFi là ứng dụng thực tiễn nhất của công nghệ blockchain tính đến thời điểm hiện tại. Bằng cách đưa giá trị thời gian của tiền tệ lên chuỗi, nó giải quyết những sự kém hiệu quả đã tồn tại hàng thế kỷ trong thương mại. Thị trường thanh toán toàn cầu trị giá 124 nghìn tỷ USD vẫn còn rất nhiều dư địa để cải tiến.
Các dự án đang đạt được sức hút ngày nay chứng minh rằng PayFi tạo ra giá trị có thể đo lường được. Khi khung pháp lý rõ ràng hơn và trải nghiệm người dùng được cải thiện, việc áp dụng sẽ tăng tốc.
Tại JuCoin, chúng tôi đang xây dựng hạ tầng cho tương lai này. PayFi hoàn toàn phù hợp với triết lý dịch vụ của chúng tôi: công nghệ phải loại bỏ ma sát, không tạo ra thêm. Khi thanh toán trở nên lập trình được và tức thì, các nhà sáng tạo và doanh nghiệp có thể tập trung vào chuyên môn thay vì phải lo quản lý dòng tiền.
Cuộc cách mạng thầm lặng trong tài chính đã bắt đầu. Những ai nhận ra tiềm năng của PayFi hôm nay sẽ là người định hình hệ thống thanh toán của ngày mai.
Sammi Li - CEO/Co-Founder
